Echte Koffie
Wat valt er nog over koffie te zeggen? Een heleboel natuurlijk! Het is lekker als je net bent opgestaan. Het is lekker rond Koffietijd. Het is lekker overdag. Het is lekker na het eten. Het is lekker als het buiten koud en guur is. Het is lekker als het buiten warm en zonnig is. Het is lekker als je langzaam wakker aan het worden bent en je ruikt versgezette koffie. Het is helemaal lekker als iemand dan ook nog koffie (en eventueel ontbijt) op bed komt brengen. Eigenlijk is het heel simpel: koffie is altijd lekker.
Sommige mensen gooien melk en/of suiker in hun koffie. Tja, dat is jammer. Zwart is natuurlijk de enige goede manier om koffie te drinken. Als er suiker in had gemoeten had moeder natuur de koffiebonen wel wat zoeter gemaakt. Als er melk in had gemoeten dan hadden koeien er heel anders uit gezien. Maar in ieder geval zijn de met-melk-en-suiker-drinkers op de goede weg, ooit zullen ze wel leren hoe ze Echte Koffie moeten drinken. Gelukkig drinken ze geen thee... Want, zoals een bekend spreekwoord zegt: "Water is voor kikkers, thee is voor flikkers".
Ook zijn er mensen die liever cappuccino drinken dan echte koffie. Die zijn helemaal treurig: ze willen eigenlijk helemaal geen koffie drinken, maar durven dat niet te zeggen. Cappuccino is Italiaans voor een slap bakkie pleur met teveel melk waarbij het gebrek aan smaak gecamoufleerd wordt door wat snel inzakkend uiterlijk vertoon. Cappucino is de duif onder de koffies.
Een nieuwe trend in koffieland is de Senseo, waarbij je een soort rondje theezakjes in een apparaat moet douwen om één kopje bruine schuimende Ersatz te brouwen. Ook dit telt natuurlijk niet als echte koffie: het is niet zwart, er zit een camouflagelaag op, en wie drinkt er nou één kopje koffie?
Daarnaast bestaat er ook nog iets als oploskoffie. Dat heeft net zoveel met koffie te maken als koetjesrepen met chocola.
Wat heb je nodig
Om Echte Koffie te maken moet je natuurlijk eerst de nodige ingrediënten en andere spullen verzamelen. Het zijn er maar heel weinig, dus dat is lekker makkelijk.
Ingrediënten
Koffie. Koffie natuurlijk! In elke supermarkt is een ruime keus aan verschillende soorten en merken koffie. Van goedkope Kanis en Gunnink paarsmerk via foute Douwe Egberts roodmerk naar de verantwoorde Max Havelaar-koffie. Welke moet je nu nemen? Max Havelaar natuurlijk!
Waarom Max Havelaar? Omdat het verantwoorde koffie is, milieuvriendelijk geproduceerd, waarbij de producerende koffieboeren als mensen worden gezien en niet tot op elke cent uitgeperst worden. Zoals de boeren zelf zeggen: We willen geen ontwikkelingshulp, we willen een goede prijs voor onze goede koffie zodat we zelf onze zaken goed kunnen regelen.
Waarom geen Douwe Egberts? Dat is een wat langer verhaal. Toen Max Havelaar eind jaren '80 wilde beginnen met verantwoorde koffie hadden ze alles goed voorbereid. Uit een opinieonderzoek bleek dat een paar procent van de Nederlandse bevolking wel geïnteresseerd was in zuivere koffie. De koffie zou gebrand worden bij Marvelo, de koffiebrander van Albert Heijn, die een paar extra procentjes marktaandeel wel zag zitten.
Douwe Egberts (de martkleider) vond dat geen goed idee: introductie van verantwoorde koffie zou betekenen dat het publiek te weten zou komen dat de "gewone" koffie helemaal niet zo zuiver is. Met een sjieke omschrijving: ze wilden de zaak niet politiseren, het mooie imago van koffie moet behouden blijven. Daarnaast zou de paar procent marktaandeel grotendeels ten koste gaan van hun omzet, dus ze zouden ietsje minder winst gaan maken. Douwe Egberts oefende wat druk uit op Albert Heijn: "Als jullie Max Havelaar gaan branden dan leveren wij geen Douwe Egberts en PickWick meer aan jullie supermarkten". Albert Heijn koos ook voor zijn eigen omzet en gaf Douwe Egberts zijn zin.
Max Havelaar moest op het laatste moment op zoek naar een andere brander, en die wisten ze uiteindelijk ook te vinden. Ook deze brander (Neuteboom) kreeg Douwe Egberts op bezoek, maar trok zich daar gelukkig niks van aan.
De moraal van het verhaal: Douwe Egberts heeft zijn uiterste best gedaan om een goed, sociaal en milieuvriendelijk initiatief de grond in te boren, ter bescherming van een lullige paar procentjes omzet. Voldoende reden om geen Douwe Egberts meer te kopen.
Keukengerei
Een afsluitbare bus. Als je koffie wilt bewaren kun je dat het beste in een afsluitbare bus doen. Je kunt bij de Blokker voor een paar euro een prachtige koffiebus kopen (met de mooie tekst "Koffie" erop, zodat je weet dat het de koffiebus is en niet de sperziebonenbus), maar je kunt ook gewoon bij de supermarkt voor minder dan een euro een bus jodekoeken kopen. Het grote voordeel hiervan is dat je dan ook nog eens koeken voor bij de koffie hebt.
Mok. Koffie drink je uit een mok. Sommige stoere mannen hebben liever een stalen geëmailleerde mok, maar daar brand je je handen en je lippen aan. Een gewone koeienmok is prima geschikt.
Koffiezetapparaat. Hiermee zet je de koffie. Het hoeft geen vreselijk duur groot glanzend design-apparaat met lampjes en veel knoppen te zijn, een goedkoop simpel dingetje werkt net zo goed. Belangrijk is wel het formaat: wil je veel koffie zetten, dan heb je een groot apparaat nodig; wil je weinig koffie zetten dan kun je volstaan met een kleiner exemplaar.
In tegenstelling tot wat de producenten beweren hoef je koffiezetapparaten niet te ontkalken. Ontkalkingsmiddelen zijn erg aggressief en smaken ook niet lekker. Dikke kans dat je apparaat gewoon stuk gaat als door het ontkalken. Daarnaast moet je na het ontkalken eerst het apparaat 20x doorspoelen voordat je het weer normaal kan gebruiken. Tegen die tijd zit er al lang weer een laagje kalk in het apparaat, waarmee het hele ontkalkingproces nogal nutteloos is geworden. Goedkope apparaten hebben hier nog een voordeel: ze zijn simpel en grof gebouwd, en een beetje kalk kan dan geen kwaad.
Filters. Er zijn allerlei maten filters, volgens een systeem wat niemand helemaal precies begrijpt. Meestal is "4" of "2" wel goed. Binnen de maten heb je meestal ook nog de keuze tussen witte (gebleekte) filters en bruine filters. Hier is de keuze duidelijk: je wilt geen resten bleekmiddel in je koffie, dus je kiest de bruine.
Eindelijk beginnen
Kies het apparaat dat je wilt gebruiken. In dit geval het kleine apparaat. Maak jezelf een beetje vertrouwd met het apparaat voordat je begint: zoek de aan- en uitknop, kijk waar de kan zit, waar het water inmoet, etc. Bij simpele apparaten is dat binnen een kwartiertje te doen.
Open de bewaarbus, en kijk wat daar allemaal inzit. Een rol met koeken, een papiertje met een aanbieding, een deksel en natuurlijk de bus zelf.
Kijk op het apparaat waar het water in moet. Meestal zit het aan de bovenkant, verstopt onder een klepje zodat er geen rare dingen invallen. De meeste koffiezetapparaten hebben ook een maatverdeling of peilschaal, zodat je kan zien hoeveel water je eringedaan hebt. Bij mijn apparaat zit er een uitneembare maatverdeling (heel handig!); andere apparaten hebben een doorzichtig buisje met daarin een kogeltje dat altijd vastzit. In praktijk gebruik je de maatverdeling op het apparaat eigenlijk niet.
Het voordeel van een uitneembare maatverdeling is dat je er ook andere dingen mee kan meten. In dit geval de rol koeken: als je goed kijkt is er één koek meer dan "max". Dat zijn dus genoeg koeken. Zou de hoogte van de rol koeken lager zijn dan "max" dan moet je koeken bijkopen.
Vul de koffiekan met koud water. Het beste kun je de kan eerst half vullen, dan een beetje rondschudden om evt. stof en pluisjes los te maken, en dat water dan weggooien. Nu heb je een schone kan; vul hem nu definitief met water.
Is de kan erg vies, was hem dan eerst af, het liefste zonder afwasmiddel. Over het algemeen worden koffiekannen alleen voor koffie gebruikt, en om oude resten koffie weg te krijgen is heet water voldoende. Afwasmiddel smaakt niet lekker, dus als je het toch moet gebruiken, spoel dan goed na met heet water.
Kijk hoeveel water je nodig hebt. Wil je een volle pot koffie, neem dan ook een volle kan water. Wil je minder koffie, neem dan ook minder water. Houdt er rekening mee dat er wat water verdampt; niet al het water wordt koffie. De maatverdelingcijfers zeggen niet zoveel: hij staat nu iets boven de vijf, dat is genoeg voor twee koeienmokken koffie.
Je bepaalt de hoeveelheid water dus met de kan; je ziet dat je de maatverdeling op het apparaat zelf eigenlijk helemaal niet gebruikt.
Giet het water in het apparaat. Een zorgvuldig klusje: één verkeerde beweging en je giet het in het stopcontact.
Zoek nu waar het filter in moet. Bij mijn apparaat is er een scharnierend filterhouder; andere apparaten hebben een vast filterhouder met een deksel, of een los filterhouder dat op de kan staat. Die laatste zijn erg onhandig: ze vallen eraf, en als je koffie gaat inschudden moet je ze ergens neerzetten waarbij ze lelijke vlekken achterlaten.
Pak een filter. Zoals je ziet is het een dubbelgevouwen velletje, dat aan twee kanten met ribbels aan elkaar geperst is. Er wordt geen lijm gebruikt, want lijm smaakt niet lekker. Het heeft één open kant (op de foto de ronde bovenkant): als je die openvouwt krijg je een soort zakje waarin je dingen kunt stoppen.
Het goed plaatsen van een filter in het apparaat is moeilijker dan je denkt: als je het zomaar plaatst is het te groot en past het niet lekker. Het ziet er dan ook niet mooi uit, het sluit niet mooi aan op de filterhouder.
Om het filter goed te laten passen in de filterhouder moet je de geribbelde onderrand en zijrand omvouwen, zoals je op de foto ziet. Dit heeft naast een betere pasvorm nóg een voordeel: het gewicht van de koffie in het filter komt niet meer direct op de ribbelverbinding te staan, maar wordt in eerste instantie opgevangen door de vouwen die je gemaakt hebt. Een sterker filter is het resultaat: de kans dat het openscheurt aan de onder- of zijkant is wat kleiner. Daarnaast maakt het nonchalant maar toch zelfverzekerd vouwen van het filter een professionele indruk op eventuele toeschouwers.
Kijk, nu past het filter veel mooier in de filterhouder. Het filter is klaar om de koffie te ontvangen.
Te nonchalant gevouwen, dit is niet goed.
Te zelfverzekerd gevouwen. Het publiek zal onder de indruk zijn. Dit is wel heel knap, maar niet handig bij het koffiezetten.
Koffie is altijd heel goed verpakt. Dat is nodig, omdat de smaak van gemalen koffie snel achteruit gaat als het wordt blootgesteld aan zuurstof. De meeste pakken koffie zijn dan ook vacuumverpakt, zodat de gemene zuurstof de smaak van de koffie niet kan afpakken.
Om een pak open te maken zit er meestal wel een trekstrip op. Er staat aangegeven waar je moet openen. Meestal is dat goed verstopt, bij de Max Havelaar-koffie valt dat wel mee.
De trekstrip is helemaal rondgegaan, en je hebt nu de kop van de buitenste verpakking erafgehaald. De binnenverpakking is nu zichtbaar. Je ziet dat Max Havelaar een plastic binnenverpakking gebruikt: dat is milieuvriendelijker dan aluminium.
De binnenverpakking is veel taaier dan de buitenverpakking. Hier zit geen trekstrip. Soms zit er een inkeping waarmee je een beginnetje hebt om te scheuren, maar als je daar veel kracht opzet scheurt opeens de hele boel open en heb je de inhoud van een heel pak koffie los op je aanrecht liggen. Soms kan je het ook met wat pielen openkrijgen, maar er is een handiger manier.
Dit is een veel betere oplossing: het mes erin!
Met een soepele snijbeweging maak je een mooie schenktuit.
Schud nu de inhoud van het pak koffie in de bus waar eerst de koeken inzaten.
Zoals je kunt zien past er precies een pak koffie in een jodekoekenbus. Omdat de bus doorzichtig is kun je meteen zien hoeveel koffie je nog hebt, en je hoeft er ook geen "koffie" op te schrijven om te zien wat er in zit.
Nu komt het moeilijkste stuk: hoeveel koffie wil je in het filter doen. Hoe meer koffie in het filter, des te sterker de koffie, dat is logisch. Je kunt een koffiemaatschepje gebruiken, maar daarmee raak je je flexibiliteit kwijt. Je vervalt in standaardpatronen (altijd 3 schepjes) waardoor je altijd dezelfde koffiesterkte hebt. Op zich niet erg, maar soms wil je een beetje sterkere koffie en soms wil je veel sterkere koffie. Ook bij het Senseo-systeem is dat een probleem: een beetje slappere of sterkere Senseo kun je niet zetten. Ja, je kan minder water erindoen, maar dan krijg je weer een half kopje koffie, dus dat schiet ook niet op.
Je kunt wel wat doseren door meer of minder schepjes te doen, maar je hebt dan een grove verdeling: een schep meer is meteen een boel koffie meer. Je kan dan wel weer halve schepjes doen, maar voordat je het weet zit je aan een recept als "één volle schep per kop, plus een afgestreken schep voor de pot, plus een kwart afgestreken schep per kop als het wat sterker moet". Daarnaast heb je zodra je bij iemand anders koffie gaat zetten een probleem. Is drie schepjes hier net zoveel als drie schepjes bij mij? Je kunt hierdoor ongewild veel sterkere of slappere koffie zetten dan je eigenlijk wilt.
Ook levert een maatschepje drie mogelijke extra knoeimomenten op: bij het uit de bus scheppen, bij het vervoer naar het apparaat en bij het in het filter gooien.
Het is dus beter om altijd gewoon direct uit de bus in het filter te schudden. Hierdoor moet je altijd nadenken over je koffiesterkte en kun je het bij elke pot koffie aanpassen.
Hieronder een aantal voorbeelden van hoeveelheden koffie en de verwachte sterkte.
Zo maak je thee.
Dit wordt Earl Gray. Let op de mooie vorm van de koffie in het filter: kenners noemen dit ook wel een Salvador Dali-bakkie.
Dit begint er op te lijken. Een slappe bak, goed geschikt voor ouders en grootouders.
Een mooi bergje koffie is altijd goed. Niks meer aan doen, dit is prima.
Lekker pittig bakkie.
Extra pittig voor op de maandagochtend.
Alle ingrediënten zitten nu in het apparaat: water en koffie. De knop kan aan! Let ook hier weer op het verschil tussen een duur en een goedkoop apparaat: geen onhandige lampjes of extra knoppen voor halve potten/snel zetten of wat dan ook. Gewoon aan of uit, waarbij "aan" wordt geïdiceerd door een simpel doch effectief rood streepje. Let ook op de brailletekens op de knop: zelfs een blinde kan koffiezetten.
Het eerste beetje koffie. Lekker goed zwart, zoals het hoort.
Dat begint er op te lijken. De koffie is zwart, en er zit geen raar schuimlaagje op. Wel wat belletjes natuurlijk, maar dat komt van de koffiedruppels die in de pot vallen.
Het filter na het koffiezetten. Tip: mocht je ooit eens hele vieze handen hebben: je kunt de achtergebleven prut gebruiken om je handen mee te wassen. Het is een beetje vettig, het lost daardoor vuil op en verzorgt tegelijk je handen alsof het een voedende crème is. Daarnaast zitten er korreltjes in, dus het is meteen een scrub. En je handen gaan lekker naar koffie ruiken.
De koffie is klaar, inschudden maar!
Zo hoort het eruit te zien: zwart, met wat belletjes van het inschudden.
De rol koeken is groter dan de mok: prima! Het genieten kan beginnen.
Koffie moet je heet drinken: het moet eigenlijk net iets te heet zijn om een grote slok te nemen. Een kop koffie die je in een keer kunt doordrinken moet je eigenlijk meteen door de gootsteen spoelen.
Er gaat een verhaal rond dat je niet kunt slapen als je koffie drinkt. Voor sommige mensen is dat waar; voor anderen is het juist andersom: als je slaapt kun je geen koffie drinken.
